Phân tích các yếu tố tác động đến xuất khẩu nông sản Việt Nam sang thị trường châu phi trong bối cảnh khủng hoảng an ninh lương thực – “tiếp cận mô hình trọng lực”

Abstract

Những năm gần đây bên cạnh các cuộc khủng hoảng diễn ra trên toàn cầu thì khủng hoảng an ninh lương thực không thể bỏ qua. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc (FAO) và Chương trình Lương thực Thế giới đã đề xuất kêu gọi các nước trên thế giới chung tay có những hành động bền vững, nhân đạo trong việc đối mặt với nạn đói và thiếu hụt lương thực trên thế giới, đặc biệt là các nước vùng Tây và Trung Phi. Đúc kết từ cơ hội nhưng cũng thách thức ở trên cho ngành nông nghiệp Việt Nam do đó, nhóm nghiên cứu phân tích các tác động đến xuất khẩu nông sản Việt Nam sang 12 quốc gia đối tác ở thị trường Châu Phi trong giai đoạn 2000-2020. Thông qua cơ sở kế thừa tri thức, nhóm tác giả đã tiếp cận bằng nghiên cứu định lượng là mô hình trọng lực hấp dẫn trong thương mại quốc tế, sau đó nhóm nghiên cứu tiến hành phân tích hồi quy với dữ liệu bảng với công cụ hỗ trợ phần mềm Stata 17 bằng các phương pháp hồi quy gộp (Pooled OLS), mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên (Random Effect Model – REM), bình phương tối thiểu tổng quát - Feasible Generalized Least Squares và phương pháp Newey – West cùng với những kiểm định khuyết tật mô hình. Kết quả cuối cùng cho thấy hai phương pháp ước lược FGLS và Newey – West là phù hợp với nghiên cứu. Ở cả hai phương pháp các yếu tố GDP bình quân đầu người, tỷ giá có tác động cùng chiều, trong khi đó yếu tố dân số có tác động ngược chiều đến giá trị xuất khẩu nông sản Việt Nam và yếu tố khoảng cách địa lý không có ý nghĩa. Riêng với phương pháp Newey – West được đánh giá cao hơn bổ sung thêm yếu tố: diện tích đất nông nghiệp, đầu tư FDI, chỉ số giá lương thực do tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc có tác động cùng chiều đến xuất khẩu nông sản Việt Nam. Từ đó bài nghiên cứu đã đề xuất một số gợi ý giải pháp tích cực, trong đó có phát triển nông nghiệp công nghệ cao bền vững nhằm đẩy mạnh giá trị xuất khẩu nông sản Việt Nam sang thị trường đầy tiểm năng Châu Phi trong thời gian tới.